فارابی

بیوگرافی و زندگینامه

خلاصه : عباس بن سعید جوهری فارابی ریاضیدان و منجم ایرانی اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری درزمان خلافت مامون خلیفه عباسی در هندسه مشهور بود. وی ازنخستین کسانی است که در جهان اسلام به رصد پرداخت. در رصدهای نجومی که در سال 214ه.ق در بغداد و درسال 217ه.ق در دمشق صورت گرفت، شرکت داشت. وی علاوه برزیج خود، مولف کتابهای تفسیر کتاب اقلیدس و کتاب الاشکال التی زادها فی المقاله الاولی من اقلیدس بوده است.

  والدین و انساب : پدر عباس بن سعید جوهری مردی از اهالی فاراب به نام سعید جوهری بوده که گویا به مرو (پایتخت اولیه مامون ) مهاجرت کرده بود.

  خاطرات کودکی :

  اوضاع اجتماعی و شرایط زندگی : مرو در روزگار اوایل خلافت مامون خلیفه عباسی محل تجمع دانشمندان عمدتا ایرانی و گاه غیر ایرانی بود کهمامون آنها را از اقصی نقاط امپراتوری خود برای مناظره در مسائل گوناگون علمی و فلسفی و دینی به مرو فرا خواند. وی از دانشجویان جوان نیز حمایت می کرد. در چنین شرایطی بود که عباس بن سعید جوهری آغاز به تحصیل کرد.

  تحصیلات رسمی و حرفه ای : عباس بن سعید جوهری پس از اتمام علوم مقدماتی ( زبان عربی) ، قرآن و ادبیات فارسی و علوم دینی به تحصیل حرفه ای هندسه و نجوم پرداخت و چنان در این علوم استاد شد که در رصدهای نجومی سالها 214ه.ق در بغداد و 217ه.ق در دمشق شرکت داده شد.

  خاطرات و وقایع تحصیل : روزگار تحصیل عباس بن سعید جوهری معاصر با ‎آغاز نهضت ترجمه علوم یونانی، قبطی ( مصری) ، سانسکریت و پهلوی به عربی بود. پیش از آن نیز تحت تاثیر روحیه دانش در دست مامون محافل علمی تحقیق و بحث و مناظره دردربار و جای جای مرو و خراسان تشکیل شده بود.

  فعالیتهای ضمن تحصیل : عباس بن سعید جوهری در کنار رصد نجوم وتالیف و تحقیق دراین زمینه، به مطالعه کتب یونانی چون اقلیدس می پرداخت.

  استادان و مربیان : در منابع نامی ازاستادان عباس بن سعید جوهری ذکر نشده است، اما می دانیم که وی از کتابها اقلیدس در زمینه ادبیاات بهره فراوان برده و برآنها شرحهایی نگاشته است.

  هم دوره ای ها و همکاران :

  همسر و فرزندان :

  وقایع میانسالی : میانسالی عباس بن سعید جوهری معاصر با شهادت امام رضا (ع) (ولیعهد مامون) و تغییر پایتخت مامو از مرو به بغداد بود. با این تغییر خراسان تا حدی موقعیت مرکزی سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خودرا از ست داد. ازاین رو بسیاری از دانشمندانش به همراه مامون یا به دنبال وی به بغداد رفتند که از آن جمله اند عباس بن سعید جوهری که در دمشق نیز سفرهایی کرد و در آنجا به استخراج رصد می پرداخت.

  زمان و علت فوت : منابع تاریخ دقیق در گذشت عباس بن سعید جوهری را بیان نمی کنند. اما وی احتمالا در اواسط سده سوم هجری قمری در گذشته است.

  مشاغل و سمتهای مورد تصدی : عباس بن سعید جوهری به عنوان منجم وهندسه دانی بزرگ در عصر مامون و احتمالا جانشینان او مشهور بود. از سوی دیگر در تهبه رصد سالهای 214ه.ق در بغداد و 217ه.ق که در دمشق شرکت داشته است. بنابراین می توان حدس زد که وی از منجمین مهم دربار خلفای عباسی به ویژه مامون بوده است.

  فعالیتهای آموزشی : گر چه در منابع نامی از شاگردان یا ذکری از تدریس عباس بن سعید جوهری نیامده است اما بسیار محتمل است که در بغداد و دمشق به تدریس نجوم و هندسه نیز می پرداخته باشد. به ویژه که کتب او در این زمینه ها، راهنمای دانشمندان پس از خود از جمله خواجه نصیر الدین طوسی شد.

  مراکزی که فرد از بانیان آن به شمار می آید : عباس بن سعید جوهری فارابی ریاضیدان و منجم ایرانی اواخر سده دوم و اوایل سده سوم هجری درزمان خلافت مامون خلیفه عباسی در هندسه مشهور بود. وی ازنخستین کسانی است که در جهان اسلام به رصد پرداخت. در رصدهای نجومی که در سال 214ه.ق در بغداد و درسال 217ه.ق در دمشق صورت گرفت، شرکت داشت. وی علاوه برزیج خود، مولف کتابهای تفسیر کتاب اقلیدس و کتاب الاشکال التی زادها فی المقاله الاولی من اقلیدس بوده است.

  سایر فعالیتها و برنامه های روزمره : عباس بن سعید جوهری در کنار رصد نجوم، به مطالعه آثار یونانیان در نجوم و هندسه از جمله اقلیدس و شرح این آثار علاقمند بود.

  شاگردان : درمنابع تاریخی نامی از شاگردان عباس بن سعید جوهری نیامده است. اما کتابهای وی مورد استفاده دانشمندان پس از او از جمله خواجه نصیر الدین طوسی حکیم ایران عهد ایلخانان مغول قرار می گرفته است.

  همفکران فرد :

  آرا و گرایشهای خاص : عباس بن سعید جوهری از منجمینی بود که به هندسه یونانی علاقه بسیار داشت و نظریات اقلیدس را مورد موشکافی و تحلیل قرار می داد.

  جوائز و نشانها :

  چگونگی عرضه آثار :

 

منابـــــــع :

ابوالقاسم قربانی ،‌زندگی نامه ریاضیدانان دوره اسلامی از سده سوم تا سده یازدهم هجری ،‌چاپ دوم ، تهران: مرکز نشر دانشگاهی ، 1375، صص 16 - 215

آثار ویژگی :

کتاب تفسیر کتاب اقلیدس :نام این کتاب که اکنون اثری از آن در دست نیست در کتاب الفهرست اثر ابن ندیم آمده است. و چنانکه از نامش پیداست در تفسیری کتاب اصول اقلیدس درباره هندسه بوده است.

کتاب الاشکال التی زادها فی المقاله الاولی من اقلیدس عباس بن سعید جوهری در این کتاب برخی مسائل مربوط به هندسه را ابداع و حل کرده و به مقاله اول کتاب هندسی اقلیدس در افزوده است.

اصلاح الکتاب اقلیدس اصل این کتاب از بین رفته است .اما خواجه نصیر الدین طوسی در رساله «الشافیه عن الشک فی الخطوط التموازیه» قسمتی از این کتب را از قول عباس بن سعید جوهری نقل کرده است . شاید ابن اصلاح الکتاب اقلیدس همان کتاب تفسیر اقلیدس بوده که نام آنرا ابن ندیم ذکر کرده است.

زیارات فی المقاله الخامسه من کتاب اقلیدس :چند نسخه خطی از این رساله هندسی که پیرامون مقاله پنجم از کتاب اقلیدس است، موجود است که از آن جمله است نسخه خطی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران در چهار صفحه به شماره 284/1 . شاید این قطعه نیز قسمتی از تفسیر کتاب اقلیدس اثر عباس بن سعید جوهری باشد

یک تصویر یک توضیح

این تصویر  زیبا از کره زمین شب هنگام گرفته شده است ،نکته جالب در مورد آن نقش انسان ودر تغییرات ،تفاوتهای صنعتی

همچنین گسترش تواناییها ،وضعیت اقتصادی ،مقدار استفاده کشورها انز ژی خوبی مشهود است

تابشی که شب هنگام از زمین ساتع می شود این نکته را به خوبی بیان می کند

پروفسور سمیعی

نخبگان ایران زمین(1 - پروفسور حسابی)

نخبگان ایران زمین سید محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ (ه.ش), از پدر و مادری تفرشی در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن چهار سال از دوران کودکی در تهران, به همراه خانواده (پدر, مادر, برادر) عازم شامات گردیدند.

سید محمود حسابی در سال ۱۲۸۱ (ه.ش), از پدر و مادری تفرشی در تهران زاده شدند. پس از سپری نمودن چهار سال از دوران کودکی در تهران, به همراه خانواده (پدر, مادر, برادر) عازم شامات گردیدند. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت, با تنگدستی و مرارت های دور از وطن در مدرسه کشیش های فرانسوی آغاز کردند و همزمان, توسط مادر فداکار, متدین و فاضله خود (خانم گوهرشاد حسابی) , تحت آموزش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی قرار گرفتند. استاد, قرآن کریم را حفظ و به آن اعتقادی ژرف داشتند. دیوان حافظ را نیز از برداشته و به بوستان و گلستان سعدی, شاهنامه فردوسی, مثنوی مولوی, منشات قائم مقام اشراف کامل داشتند. شروع تحصیلات متوسطه ایشان مصادف با آغاز جنگ جهانی اول, و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو, پس از دو سال تحصیل در منزل برای ادامه به کالج آمریکایی بیروت رفتند و در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات, در سن نوزده سالگی, لیسانس بیولوژی و پس از آن مدرک مهندسی راه و ساختمان را اخذ نمودند. در آن زمان با نقشه کشی و راهسازی, به امرار معاش خانواده کمک می کردند. استاد همچنین در رشته های پزشکی, ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات آکادمیک پرداختند.شرکت راهسازی فرانسوی که استاد در آن مشغول به کار بودند, به پاس قدردانی از زحماتشان, ایشان را برای ادامه تحصیل به کشور فرانسه اعزام کرد و بدین ترتیب در سال۱۹۲۴ (م) به مدرسه عالی برق پاریس وارد و در سال ۱۹۲۵ (م) فارغ التحصیل شدند.همزمان با تحصیل در رشته معدن, در راه آهن برقی فرانسه مشغول به کار گردیدند و پس از پایان تحصیل در این رشته کار خود را در معادن آهن شمال فرانسه و معادن زغال سنگ ایالت "سار" آغاز کردند. سپس به دلیل وجود روحیه علمی, به تحصیل و تحقیق, در دانشگاه سوربن, در رشته فیزیک پرداختند و در سال ۱۹۲۷ (م) در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را , با ارائه رساله ای تحت عنوان "حساسیت سلول های فتوالکتریک", با درجه عالی دریافت کردند.استاد با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنایی داشتند وایشان در چند رشته ورزشی موفقیت هایی کسب نمودند که از آن میان می توان به دیپلم نجات غریق در رشته شنا اشاره نمود.پروفسور حسابی به دلیل عشق به میهن و با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور به ایران بازگشت و با ایمان و تعهد, به خدمتی خستگی ناپذیر پرداخت تا جوانان ایرانی را با علوم نوین آشنا سازد. پایه گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی, دانشکده های فنی و علوم دانشگاه تهران, نگارش ده ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین, ایشان را به نام پدر علم فیزیک و مهندسی نوین ایران در کشور معروف کرد. حدود هفتاد سال خدمت علمی ایشان در گسترش علوم روز و واژه گزینی علمی در برابر هجوم لغات خارجی و نیز پایه گذاری مراکز آموزشی, پژوهشی, تخصصی, علمی و ..., از جمله اقدامات ارزشمند استاد به شمار می رود که برای نمونه به مواردی اشاره می کنیم: _ اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر) _ اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به شمشک) _ پایه گذاری اولین مدارس عشایری کشور _ پایه گذاری دارالمعلمین عالی _ پایه گذاری دانشسرای عالی _ ساخت اولین رادیو در کشور _ راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور _ راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور _ راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور _ راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران _ تعیین ساعت ایران _ پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران, به نام بیمارستان "گوهرشاد" _ شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی _تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران _ پایه گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران _ پایه گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران _ پایه گذاری شورای عالی معارف _ پایه گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران _ پایه گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام های موسیقی ایرانی به روش علمی _ پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی _ پایه گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران _ پایه گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران _ پایه گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران _ پایه گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره ها در شیراز _ پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان _ پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش های موسیقی _ پایه گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران _ ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران) _ تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی ستاندارد _ تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت _ پایه گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک, فیزیک, فیزیک اپتیک, هوش مصنوعی) _ راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور _ ایجاد اولین کارگاه های تجربی در علوم کاربردی در ایران _ ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور امیر الهی